اهمیت خطبه غدیر – سخنرانی غدیر

مطالبی در اهمیت خطبه غدیر (غدیر شناسی)

مطالبی در اهمیت خطبه غدیر در احادیث و روایات به صورت متنی ساده و روان است که می توانید ایام عید غدیر در مراسم های مختلف برای تبلیغ غدیر استفاده نمایید.

اهداف اهمیت خطبه غدیر

عنوان بحث ما خطابه غدیر است (اهداف خطبه غدیر) هدف هایی که می شود در خطابه غدیر جا بگیرد با توجه به اینکه ما بارها بیان کردیم که خطابه غدیر دفتر خاطرات پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است.

خطبه غدیر خلاصه و عصاره 23 سال نبوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است خطابه غدیر اصول اعتقادات اصول اخلاق و نکته های اصیل اخلاق و نکته اصلی فقه باید ببینیم که اهداف خطبه غدیر چیست؟ تعیین اهداف خطبه غدیر به دو صورت ممکن است:

1. یکی از مقدمات مقارنات موخرات اتفاقاتی که در خطبه افتاده است.
2. یکی هماز یک سیر اجمالی و مطالعه در متن خطبه غدیر حالاتی به طور خلاصه برای شما بیان می کنم.

در مدینه قبل از حرکت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برای سفر حجه الوداع حضرت اعلام کردند که من اوخر عمرم هست برای آخرین بار می خواهم حجی انجام دهم که مردم ببینند که من چگونه حج انجام می دهم و به اصطلاح با من باشند و یاد بگیرند و مطالب مهم دیگری هم دارم.

که بعضی وقت ها برای بعضی از خصیصین فرمودند مساله جانشینی و امامت را می خواهم اعلام کنم نه به همه! منزل به منزل در کوی راه مدینه به مکه (چون همه ی این ها ثبت شده است) حضرت به مردم هشدار می دادنند که مواظب باشید بعد از پیغمبرتان مخالفت با فرمان های پیغمبرتان نکنید.

تصریع نمی کردند اما زمینه هایی می چیدند که مردم را دعوتمی کردند به پیری از دعوت های پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم در منی در مسجد خیف هم سخنرانی هایی کردند که اشاره دارد به اینکه مسلمانانی باید و هر قومی باید سخن پیغمبر خودشان را گوش کنند اتحادتان را حفظ کنید اخلاف نکنید.

دنبال هوای نفس نروید و امثال اینها خیلی خوب اینها مقدماتی بود که اشاراتی داشت به مسئله تعیین جانشینی کاری هم که در حین خطبه انجام دادن گفتند مقدمات مقارنات موخرات مقارن خطبه امیرالمومنین علی علیه السلام را در تمام مدت ایراد خطبه در کنار خودشان ایستادند و گاهی جملاتی را به ایشان اشاره می کردند.

که این علی را من دارم می گویم چند دفعه هم دستشان را بلند کردند و به مردم نشان دادند و شخص علی ابن ابیطالب را ارائه کردند این هم مقارنات موخرات خطبه این بود که در آخر خطبه به مردم در اواخرش اعلام کردند که بعد از خطبه من بیایید با من با علی امیر مومنین بیعت کنید.

یه مقدار که پیش رفتند در قسمت آخر سخنرانی بخش 11 طبق تقسیمات آقای انصاری فرمودند: چون تعداد جمعیت شما زیاد است و ممکن است که نشنوید بیایید و با دست بیعت کنید با زبان بیعت کنید که آن جملاتی که: فقول باجمعکم: (اغا سامعون مطیعون راضون منقادون لما بلغت عن ربنا و ربک فی امر اما منا علی امیر المومنین و….)

بعد هم نشستند یک خیمه برای خودشان زدند که مردم می آیند اول با پیغمبر بیعت کردند برای این فرمان بعد هم با امیر المومنین بیعت کردند. برای این فرمان این هم موخرات کار خطبه که بیعت با دست از عصر دوشنبه 18 ذی الحجه تا عصر چهارشنبه 20 ذی الحجه طول کشید و مردم بیعت کردند گروه گروه خداحافظی کردند و رفتند.

این مقدمات مقارنات موخرات هی فلش ها را می دهد به جهت شخصیت امیرالمومنین که این اهداف خطبه در رابطه با امیرالمومنین علیه السلام است و تعیین جانشینی ایشان و تبیین شخصیت ایشان و نشان دادن ایشان این هدف اصلی.

متن خطبه غدیر را که می خوانیم و تحلیل می کنیم می بینیم که بیان اهداف خطبه غدیر می توان اهداف هدف های اصلی و هدف های قبل از اصلی را بیان کرد. حالا من این جوری بیا می کنم خودم: هدف اصلی ایراد خطبه اطاعت از فرمان الهی توسط پیغمبر اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم بندگی خدا یعنی هدف اصلی خطبه غدیر تعیین توحید یکتا پرستی ترک شرک و بندگی خداست.

می خواهد فرمان خدا را اطاعت کند بستر های مقدماتی چند مسئله است: حمد و ثنای الهی و بیان کردن اینکه بزرگترین پیام خطبه ی غدیر دعوت مردم است به خداپرستی و ترک شرک. هدف قبل از رسیدن به توحید ایجاد زمینه ها و مقدمات برای رسیدن به توحید که این زمینه ها و رسیدن به توحید چیست؟ علم و عمل حکمت نظری و حکمت عملی  حکمت نظری چیست؟ خداشناسی است.

در بخش اول خطابه الحمدالله الذی علا فی توحده و … خداشناسی را در بهترین وجه بیان کرده است و یعنی اولین جمله ای که پیغمبر شروع کرده الحمد الله الذی علا فی توحده و آخرین جمله ای هم که صحبت کرده است الحمدالله رب العالمین.

خیلی جالب است اولین جمله الحمد الله الذی علا فی توحده و آخرین جمله الحمد الله رب العالمین. یعنی حمد و ستایش خدا و رسیدن به خدا پرستی. بستر های رساننده به خدا پرستی تعبد و بندگی است.

بنابراین می توانیم بگوییم که یکی از اهداف اساسی خطبه ی غدیر تبلیغ و ایجاد و سفارش بندگی خداست برای مردم. مردم بیایید بنده ی خدا باشید. در بندگی خدا چیزهایی که می خواهد مقدمات بندگی عبارتند از: ایمان به خدا ایمان به رسول ایمان به اولوالامر عمل صالح و اطاعت از اینها. اینها می شود بستر های قبل از رسیدن به توحید و خداپرستی.

ایمان به خدا را در طول خطابه فرموده اند ایمان به رسول را در طول خطابه 2 و 3 جور بیان کرده اند: یکی اینکه به مرتب گفته اند این حرفهایی که من در مورد معرفی امیرالمومنین می زنم حرف های من نیست امر من الله و من حرف خدا را می زنم یکی به این صورت بیان کردنه اند که من بنده ی خدا هستم و مطیع خدا و اقرله علی نفسی بالعبودیه یکی به این صورت بیان کردنه اند که:

واودی ما اوحی به الی حذرا من ان لا افعل فتحل بی منه قارعه لا ید فعها عنی احد من دارم اطاعت خدا می کنم وادای وظیفه می کنم و اگر ادای وظیفه نکنم خداوند ممکن است عذابی برای من بفرستد که کسی جلودار آن عذاب از من نباشد. یکی به این صورت بیان کرده اند که من هر چی دارم از خداست و من این را در چند جا گفته ام در اواخر خطبه.

من با خدا بیعت کرده ام و امیرالمومنین با من بیعت کرده و شما با امیرالمومنین و با من بیعت کنید. الان می خواهم از شما بیعت بگیرم برای به امر خدا به خاطر بیعت با امیرالمومنین. اینها را که بیان کردم خواستم بگم: مردم من بنده هستم و شما هم بنده باشید من عبودیت دارم و افتخارم به عبودیت است شما هم افتخارتان به عبودیت باشد.

پس هدف دیگر برای رسیدن به توحید بعد از تصدیق به امر خدا قبول عبودیت پیغمبر است در فرمان هایی که می دهد و قبول عبودیت مردم. نکته بعدی پذیرش و تصدیق و قبول سرپرستی جانشینی عمارت مومنین برای امیرالمومنین علیه السلام است.

در این مسئله حضرت غوغا کردند برای اینکه مشخص کند امیرالمومنین جانشین من است در تمام ابعاد شخصیت من جز در قانون آوردی تمام صفاتی که برای خود پیغمبران است و برای معصوم است که حدود 200 صفت است که بعضی از آنها تکرار شده و بعضی از آنها هم غیر تکراری است که من صفاتی که برای امیرالمومنین شمردم حدود 90 صفت غیر تکراری شمردم که برای امیر المومنین علیه السلام بیان کرده است.

که در این بیان صفات امیرالمومنین علیه السلام اون جوری که معلوم می شود حضرت دو گونه عمل کرده اند یکی امیر المومنین را معرفی کردند یکی به ما گفتند که می خواهید تابع امیرالمومنین باشید باید چیکار کنید؟

وقتی که می گوید: والعامل بما یرضاه و المحارب لاعدائه و الموالی علی طاعته و الناهی عن معصیته می خواهد بگوید این آیتم ها آیتم هایی است که سنبل جانشینی پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم دارد و شما مردم هم باید اینها را داشته باشید.

بنابراین در این قسمتی که امیرالمومنین علیه السلام را معرفی می کند 2 تا کار می کند که من در کربلا توفیق پیدا کردم که اینکار را کردم 54 مورد نکته های اخلاقی مستقیم و غیر مستقیم در آوردم.

غیر مستقیم آنهایی بود که درباره ی اخلاق امیرالمومنین علیه السلام صحبت می کنند پیغمبر در واقع دعوت می کنند مردم را به اینکه از امیرالمومنین علیه السلام پیروی کنند و این اخلاق را دانسته باشید که خیلی جالب است این چیزها مثل همین هایی که گفتم و نکته ی بعدی عرض کنم خدمت شما که پس یک هدف برای رسیدن به عبودیت خدا و تصدیق خدا تصدیق فرمان های پیغمبر است.

درباره ی شخصیت های امیرالمومنین و جالب است که برای شما بگویم و خوب است که این کار را بکنم و تا بحال نکردم یک صفحه ی چهار خانه به صورت پازل صفات امیرالمومنین علیه السلام را بنویسم اینجا.

صفات امیرالمومنین را به ترتیب اهویت کنار هم بچینم و بعد بگویم که صفات امیرالمومنین در مجموع ازش اینها در می آید: عصمت علم الغیب تقوای کامل عمل صالح بندگی خدا توحید اعتقاد به معاد و جهاد فی سبیل الله و امثال اینها.

این مهمترین قسمت و هدف خطبه است مثلا هدف بعدی این است که بیان کنم قرآن کریمی که من آوردم این قرآن یک مکمل و متمم می خواهد که این مکمل و متمم و مفصل و مبینش امیرالمومنین علی علیه السلام و اولاد او هستند.

این مسئله را پیغمبر آن قدر محکم و از جهات مختلف بیان کردند که هیچ گونه کسی که خطابه را می خواند و مطالعه می کند جای فرار ندارد. پس یک هدف هم یک بستر هم ایجاد کردند این است که هر چه من علم و دانش دارم و هر چه قرآن علم و دانش دارد علم و دانش من و قرآن پیش امیرالمومنین علیه السلام است.

این هم باز از دو بستر وارد شده اند :

یکی علم من و کل علم علمت فقد احصیته فی امام المتقین و کل علم علمت علیا و هو الامام المبین الذی ذکره الله فی سوره یس: (و کل شئ احصیناه فی امام مبین). سوره یس

این را در خطبه می فرماید یکی از این جهت یکی هم از جهت ورودی قرآن وارد می شوند می گویند که در قرآن تدبر کنید آیاتش را بفهمید محکمتر نظر کنید و به متشابهاتش می رسید تامل کنید تمام علوم قرآن پیش علی ابن ابیطالب و فرزندش است و بعد با این عبارت می گوید:

معاشر الناس ان علیا والطیبین من ولدی (من صلبه) هم الثقل الاصغر و القرآن الثقل الاکبر فکل ماحد منها منبی عن صاحبه و موافق له لن یفترقا حتی یردا علی الحوض. خطبه غدیر

اینها جالب است عبارتی که به کار برده اند که به خدا رفقا آن قدر نکته های فوق العاده ادبی و علمی و اعتقادی و اخلاقی از خطبه در آورده ام هر هفته که به خطبه ختم می کنم چند تا مطلب جالب جدید به نظرم می آید الان که دارم صحبت می کنم.

مثل این فشاری هایی که شره می کند همین جور مطلب می ریزد، همین جوری مطلب به ذهنم می آید، خدای من شاهد است هم از مطالبی که قبلا فکر کردم و هم الان که می گویم همین جوری می جوشد از بس که این خطبه مطلب دارد.

بک ورودی دیگر قرآن است که می فرمایند که در قرآن آیات محکم و متشابه و علوم و دانش های قرآن هر چه هست پیش علی علیه السلام است به خدا قسم باطن قرآن را بیان نمی کند مگر اینکه الان من دستش را گرفته ام و به شما نشان می دهم که هم می گوید علوم من پیش علی است و هم می گوید علوم قرآن پیش علی است.

و هم بیان می کند که ما یک سری علم هایی داریم که در قران شما نیست در باطن ماست و هم یک جای دیگر بیان می کنند که علم ما و علم قرآن در طول همه، هم بیان می کنند که همه ی حقایقی که من دارم درست است فقد احستید یعنی دانه دانه اش را و جمله جمله اش را در وجود مقدس امیر المومنین علیه السلام بر شمرده ام.

هدف بعدی بیان داستان دوستان و دشمنان امیرالمومنین علیه السلام است که در بخش 7 مفصل پیغمبر اکرم آیاتی را می آورند که در آن آیات منافقین را معرفی می کند، اولیای ائمه را معرفی می کنند، اعداء ائمه را هم معرفی می کنند، مفصل آیاتش را می خوانند، این هم یک هدف. هدف بعدی که می رساند معرفی کامل آخرین امام و مهمترین امام، امام عصر علیه السلام است که 4 جا مستقیم راجع به امام زمان علیه السلام صحبت می کنند.

که 2 جا در بخش 6 است، 1 جا در بخش 10 است و کلیاتش هم در بخش 8 است. در بخش 8 با 18 جمله الا ان خاتم الائمه منا که می دانید تا آخر ابعاد مختلف شخصیت علمی، اخلاقی، حکومتی، اصحاب و یاران و آن چه امام زمان علیه السلام انجام می دهند در حکومتشان تمام اینها را از جهات مختلفی با جملات هشداری الا و … بیان می کنند و سپس بستر بعدی این است که از مهمترین احکام الهی مثل حج عمره نماز زکات و امر به معروف و نهی از منکر مفصل صحبت می کنند.

یعنی روی این 6 تا آیتم حج عمره نماز زکات و امر به معروف و نهی از منکر مفصل صحبت می کنند و یکی از جملات برجسته که همیشه گفتم

الا م ان راس الامر بالمعروف ان تنتهوا الی قولی و تبلغوه من لم یحضر و تامروه بقبواه عنی و تنهوه عن مخالفته فانه امر من الله عز و جل و منی. خطبه غدیر

بعدا هم مردم را به بیعت دعوت میکنند که خدمتتان عرض کردم. پس می شود گفت اهداف خطبه به صورت مخروطی است.

در راس مخروط بندگی خداست پله ی اول راس مخروط عبادت است از رسیدن به توحید پله ی بعدش برای رسیدن تصدیق خدا تصدیق پیغمبر شناختن امیرالمومنین علی علیه السلام و اولادش تا امام زمان علیه السلام شناختن منافقان موافقان مخالفان امیرالمومنین علیه السلام شناختن امام زمان علیه السلام اخلاق اصلی و احکام اصلی اینها بستر هایی است که ما را می تواند به خطبه غدیر واهداف خطبه غدیر برساند.

حالا این مخروط را از خطبه غدیر برداریم و بزرگترش کنیم و بگذاریم به عنوان مخروط هدف یا اهداف پیامبر الهی. پیامبر الهی هم جز همین اهداف چیز دیگری نداشتند گفتند که و ما پیغمبر را نفرستادیم جز اینکه به مردم بگویند اعبد الله و لا تشرکوا به شیء.

و عمل صالح جای دیگر گفتند ایمان به خدا، ایمان به آخرت و عمل صالح حلقه ی پیوندش ایمان به ائمه و ایمان به عدل خداست که شیعه می گوید اصول اعتقادات ما 5 تاست توحید عدل نبوت معاد و امامت.

اهمیت خطبه غدیر – مهمترین وظیفه انبیاء

هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ.

اساسی ترین و اولین اصل و مهمترین وظیفه انبیاء در طول تاریخ دعوت به خدا پرستی و توحید بوده است. که در جان آدمی نهفته و در فطرت او نهاده شده است.

بشر در درازای قرن ها با تذکرات انبیاء و اوصیائشان این راه فطری را حفظ کرده است و لیکن با رحلت انبیاء و فراموشی وصیت اوصیای آنان فطرت آنها محجوب شده و آن گوهر ارزشمند که خداپرستی است مبتلا به شرک و کفر گردیده است تا اینکه انبیای بعدی به تذکر و تعلیم انسان ها پرداخته اند.

پیامبر گرامی اسلام که خاتم الانبیاء است و قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانی باید پایه های پایداری توحید و دوری از شرک را بچیند. مهمترین عامل حفاظت و رشد این توحید رویکرد مردمان به جانشین و وصی اوست خصوصیت این وصی این است که:

اولاً از جانب خداوند منصوب گردیده است

ثانیاً اینکه وصایت این وصی به تایید و معرفی نبی بر مردم اثبات گردیده است.

و از این روی پیامبر گرامی بیش از بعثت، وصی خود را از خردسالی به خانه خود برد و لقمه در دهانش می نهاد و بدن علی را به بدن مبارکش می چسبانید و خود وجود شریف نبوی عهده دار تربیت ایشان بوده که این مطلب نکات مهمی را در بر دارد.

این وصی کیست؟ همانکه در بین مردان اولین مسلمان بوده و علی در حین نزول وحی در غار همراه پیامبر بود.

و در روز دعوت بنی هاشم  به اسلام بنا بر مصداق آیه وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ و یار خواهی پیامبر از ایشان برای نصرت اسلام، از میان همه آنان علی با پیامبر بیعت کرد.

علی در جنگ بدر بیش از همه مسلمانان مشرکان قریش را کشت و اسیر کرد. در جنگ احد در حالی که همه فرار می کردند پیش روی پیامبر شمشیر  می زد. در خندق پهلوان قریش را کشت و پرچم اسلام را در دست گرفت و قلعه خیبر را فتح کرد.

تا آنکه در مدینه پیامبر علی را به فاطمه تزویج فرمودند. در روز مباهله علی و همسرش و دو فرزندش همراه پیامبر بودند. و در هنگام نزول آیه تطهیر پیامبر ایشان را اهل بیت خود معرفی فرمودند. و ایشان را ذوی  القربی خود نامیدند.

و پیامبر پس از نزول آیه تبلیغ پنجه در پنجه علی کردند و فرمودند:

من کنت مولاه فهذا علی مولاه خطبه غدیر

و اینگونه پیامبر علی را (بار دیگر) به روشنی به عنوان وصی خود معرفی فرمودند. تا اینکه در لحظات آخر حیات خود قلم و دوات خواستند تا وصیت همیشگی خود را بنویسند که مانع شدند و نگذاشتند کلمه ای گفته شود.

آن بزرگوار از اولین ساعات بیعت خویش بر دو اصل تکیه داشتند:

1. توحید و عبادت الله عزوجل.
2. معرفی امیرالمومنین علی علیه السلام و اصیای پس از او.

و در این راستا در طول 23 سال رسالت خویش ابعاد مختلف شخصیت وصی خود مانند علم، اخلاق، شجاعت،… را برای مردم بازگو کردند. تا اینکه رسول گرامی اسلام 2 ماه پیش از رحلت خویش اعلام کردند که اواخر عمر شریفشان می باشد و قصد دارند آخرین حج خود را انجام دهند.

حدود 120000 نفر در این مراسم پر شکوه شرکت کردند. پیامبر ابتدا در مکه، منا و مسجد خیف خطابه هایی ایراد کردند و مقدمات اعلام ولایت امیر المومنین را فراهم ساختند. و سرانجام از جانب خدا دستور یافتند که بعد از مراسم حج از مکه خارج شوند و ایشان مردم را نیز به خارج از مکه دعوت کردند.

سرانجام در جحفه و در کنار برکه خُم (غدیر) منزل کردند و مردم را جمع نمودند و بعد از ادای نماز ظهر و عصر دستور دادند تا منبری ساختند و همراه علی بر فراز آن منبر ایستادند و سخنرانی خود را آغاز کردند.

در این سخنرانی بی نظیر که بیش از یک ساعت به طول انجامید و به خطابه غدیر معروف شد، مطالب زیر در این خطابه حائز اهمیت می باشد:

یک دوره اسلام شناسی از اصل توحید تا اصول اخلاق، فقه و…
تاکید فراوان بر جانشینی امیر مومنان و حسنین و سایر ائمه از طرف خدا.
بیان روشن همراهی قرآن و عترت.
تصریح بر دوام امامت تا روز رستاخیز.
بیان شخصیت امام زمان، حضرت مهدی قائم و اصول حکومت ایشان.
اشاره به منافقین و مسخره کنندگان دین.
تفسیر حدود یکصد آیه از قرآن به شخصیت امیر مومنان و اولاد و یاران و دوستان و همچنین دشمنان ایشان.
بیان حدود 200 فضیلت از فضایل امیر المومنین.
تبریک خواستن از مردم به مناسبت امامت علی.
تاکید بر سلام بر علی با لقب امیر المومنین.

پس از سخنرانی نیز مردان و زنان با امیر المومنین و پیامبر بیعت کردند و این مراسم سه روز به طول انجامید. در ایراد این خطابه پیامبر از نکته های مهم روانشناسی و روانکاوی مردم شناسی و فضا سازی استفاده کرده اند.

و برترین نکته تبلیغی خطابه جمله فرمانی و استثنایی است که در بخش ششم خطابه آمده است: «فلیبلغ الحاضر الغایب و الوالد  الولد الی یوم القیامه» پس بایسته است این سخن را حاضران به غایبان و فرزند داران به فرزندان تا روز قیامت برسانند.

و نیز فرموده اند: « الا ان راس الامر بالمعروف…. از کیفیت برخورد رسول اکرم با مجموعه واقعه پیداست که ایشان می خواستند تا واقعه غدیر فرهنگ عمومی در بین مردم شود و مردم برای حفاظت از توحید و دین خود به ولی خدا و وصی پیامبر بگرایند و او را شناخته به سرپرستی بپذیرند.

از عصر حادثه غدیر تا کنون، مسلمانان به واقعه غدیر ور در نتیجه به مساله امامت و خلافت به دید یک اصل اعتقادی می نگرند و آن را در کتب عقاید نقل و برسی کرده اند؛ گرچه به عنوان یک واقعه تاریخی در کتب تاریخی و از جهت حدیثی در کتب حدیث و از نظر معانی لغت در کتب لغت و از لحاظ نزول آیات در کتاب های تفسیر و از جهت ادبیات در کتاب های ادبی آورده اند.

که این نقل قول ها خود نشان می دهند که مساله امامت یک مساله صرفا تاریخی نیست. اگر غدیر در عینیت جامعه تحقق می یافت اختلاف و تفرقه ای نبود تا نیاز به احتجاج ها و مناظره ها برای اثبات بنیاد های ولایت باشد.

آنان که زلال غدیر را گل آلود نمودند، خود را در گروه منافقان آن روزگار قرار دادند و با کفار و قوم یهود همدلی کردند تا آن حد که دل رسول الله را آزردند و در آخرت تکلیف آنها روشن است که خداوند عادل با آنان چه خواهد نمود.

نفرین خدا بر آنان که نسل هایی را از نوش گوارای آن محروم ساختند، و صلوات رحمت و برکات خداوند بر امامان دلسوز امت که برای نجات غرق شدگان فتنه سقیفه به حفظ و احیای غدیر در شرایط مختلف پرداختند.

اکنون باید بدانیم با توجه به این که یکی از امتیازهای اسلام بر سایر ادیان خاتمیت آن است. بنابراین گذشته از محتوی و متن بایستی این دین تا قیامت بماند. پس وظیفه هر مسلمان، گردن نهادن به فرمان پیامبر است که در خطابه غدیر فرمودند: پس بایسته است این سخن مرا هر حاضر به غایب و هر فرزند دار به فرزندش تا روز رستاخیز ابلاغ نماید.

طبق این فرمایش ابدی رسول خدا و با توجه به زمان ما، برای مردمی کردن خطابه و آشنایی مردمان با مضمون آن، پیشنهاد هایی برای ایمانیان دوست دار ولایت عرضه میداریم:

تشویق جوانان به حفظ متن خطابه غدیر و اهدای جوایز به خصوص زیارت امام حسین علیه السلام به حافظان.
خواندن متن عربی و ترجمه فارسی خطابه غدیر در محافل دینی هرچند به مقدار اندک.
تابلو کردن جملات خطابه غدیر بر روی اشیای نفیس.
سخنرانی اساتید در محتوا و مطالب اعتقادی آن برای مردم.
تشویق مردم به نذر تشکیل مجالس ختم خطابه غدیر و نذر مالی برای ترویج خطابه جهت براورده شدن حاجات.
پراختن به نقاشی و گرافیک و سایر هنرها از متن و مضمون خطابه غدیر.

پایان سخن این که بشارت باد بر ناشران آن، که به مصداق آیه کریمه ان تنصرالله ینصرکم و یثبت اقدامِکم  و دعای به استجابت رسیده پیامبر اکرم که:  وانصر من نصره: یاری نما هر آن که او (امیرالمومنین) را یاری کند، مورد لطف خاص پیامبر اکرم و ائمه اطهار علیهم السلام قرار می گیرند. انشاء الله.

جمع بندی مطلب اهمیت خطبه غدیر

محور سخن در خطبه غدیر: هنگامی که دستور سفر حج الوداع از طرف خداوندبه پیامبر صلی الله علیه و آله ابلاغ شد خطاب چنین بود که همه فرامین الهی جز حج و ولایت ابلاغ شده اعمال حج در طول این سفر بجا آورده شد و آنچه برای غدیر مانده بود بحث ولایت بود.

هدف اصلی پیامبر از خطبه غدیر «اعلام ولایت و امامت دوازده امام بعد از خود تا آخرین روز دنیا» در کل خطبه محور اصلی سخن ولایت امامان و بیان شئون ایشان است و مطالب دیگر هم در ارتباط با این اصل بیان شده است.

کلام حضرت رسول صلی الله علیه و آله در این سخنرانی شامل سه موضوع کلی می باشد.

مواردی که صریحاًٌ درمورد ولایت و امامت است.
مواردی که شامل مقدمه چینی برای موضوع ولایت است.
مواردی در بیان شئون و حد امامت و ولایت امامان، فضائل ایشان و برنامه های اجتماعیشان و نیز در مورد دشمنان ایشان.

آماری از موضوعات و کلمات در خطبه غدیر:

اول: آماری از موضوعات خطبه و تعداد جملات آنها:

صفات خداوند تعالی:110 جمله.
مقام پیامبر صلی الله و علیه آله:10 جمله.
ولایت امیر المومنین علیه السلام :50 جمله.
ولایت ائمه علیهم السلام: 10 جمله.
فضایل امیرالمومنین علیه السلام: 20 جمله.
حکومت حضرت مهدی علیه السلام: 20 جمله.
شیعیان اهل بیت و دشمنان ایشان: 25 جمله.
بیعت یا معصومین علیهم السلام: 10 جمله.
قرآن و تفسیر آن: 12 جمله.
حلال و حرام و واجبات و محرمات: 20 جمله.

دوم: آماری از کلمات و اسما بکار رفته در خطبه که بیان گر اهمیت آنهاست:

نام امیرالمومنین علیه السلام چهل بار به عنوان علی علیه السلام تصریح شده است.
کلمه ائمه علیهم السلام ده بار صریحاً آمده است.
نام مبارک امام زمان علیه السلام به عنوان مهدی علیه السلام چهار بار آمده است.

البته در اکثر خطبه نام ائمه به عنوان ضمیر یا اشاره یا لطف بسیار آمده همچنین است در مورد مولایمان امام زمان علیه السلام.

سوم: آماری از آیات قرآن که به عنوان شاهد و یا برای تفسیر در خطبه آمده است.

50 آیه از قرآن به عنوان شاهد یا تفسیر آمده است. تفسیر 25 آیه به اهل بیت و 15 آیه به دشمنان اهل بیت از نکات مهم خطبه می باشد همچنین بیش از 10 آیه قرآن در ایام واقعه غدیرنازل شده است.

عصاره خطبه غدیر: « مَن کُنتُ مَولاهُ فَعِلُّی مَولاهُ» مهم ترین بخش خطبه زمانی بود که پیامبر صلی الله علیه و آله بازوان علی علیه السلام را بلند کردند و این جمله را فرمودند:

معنی عبارت مولی: یعنی صاحب اختیار و سرپرست در تمام شئون. مولی یعنی کسی که اختیار مدرم به دست اوست و نسبت به آنان از خودشان بیشتر اختیار دارد.

معنی عبارت: «هر مسلمانی که پیامبرصلی الله علیه و آله را به عنوان اختیارخودتان شئون قبول دارد و درمورد فرامین و افعال او هیچ شک و اعتراض ندارد باید نسبت به علیعلیه السلام نیز همین اعتقاد را داشته باشد و تمام افعال و کردار او را حق بداند و پیروی نماید و هر کس به هر عنوان علیعلیه السلام مخالفت کند بار و در روی او بایستد باطل و مساوی با کفر عمل کرده است.»

نکته ذکر نام علی علیه السلام در این عبارت:
پیامبر صلی الله علیه و آله با آوردن نام علی علیه السلام در این عبارت بلافاصله بعد از ذکر نام خود اولین ولی بعد خود را نام برده اند تا پس از تثبیت امامت اولین رشته امامت تا یازده امام بعد ایشان ادامه یابد و در قسمتهای مختلف خطبه پس از ذکر نام امیرالمومنین علیه السلام بلافاصله به امامان پس از او اشاره شده است.

و نکته این مسئله این است که خداوند به عنوان نایب خود این صاحب اختیاران را تاروز قیامت (به طور متصل) برای مردم تعیین کرده تا مردم راه تشخیص بدهند و جهت بر همه تمام شود.

بحث ما در مورد اهمیت خطبه غدیر می باشد لذا تمام مسائل اعتقادی درمورد ولایت و مسائل مرتبط در این خطبه به شریف آمده است. از قبیل:

1-  مقام و منزلت علی علیه السلام:

اساس غدیر و نبوت خاتمیت پیامبر حضرت محمد بن عبد المطلب صلی الله علیه و آله برقرار است و در چندین قرار حضرت منزلت و مقام خود را به مردم گوشزد فرموده اند و در اکثر این موارد نام ائمه علیهم السلام را پس از ذکر خود آورده اند تا معلوم شود ریشه این شجره طیبه و این برنامه بلند مدت و زیر بنایی ولایت امامت شخص خاتم الانبیا است و دراین زمینه شش عنوان در خطبه حضرت رسول صلی الله علیه و آله ذکر شده است .

پیشگویی ها در مورد پیامبر (انبیاء گذشته درباره و بشارت داده اند)
خاتمیت پیامبر و اینکه ایشان آخرین انبیاء و بعد از او پیامبری نخواهد بود و اشاره به این مطلب داشتند که ذریه هر پیامبری از صلب خود او می باشند ولی فرزندان جانشینان من از صلب علی علیه السلام خواهند بود.
مقام پیامبر، که خود ایشان به چهار جهت آن اشاره فرموده اند:

الف) نور از جانب خداوند در وجود او قرار داده شده
ب) او بنی مرسل و بهترین و برترین پیامبران است
ج) پس از خداوند او مولی و صاحب اختیار مردم است و اختیار ایشان بر مردم از خودشان بیشتر است
د) او صراط المستقیم خداوند است و خداوند دستور پیروی او را داده است.

علم پیامبر، هیچ علمی نیست مگر آنکه خداوند آن را به وی آموخته در قلب او قرار داده است.

جهت بودن پیامبر : که به سه جهت در خطبه اشاره شده است:

الف) پیامبر علاوه بر انسانها برهمه مخلوقات از اهل آسمان و زمین جهت است.
ب) هرکس در جهت بودن پیامبر و سخنان ایشان شک کند کافر است.
ج) تمام سخنان پیامبر از طرف خداست قول او قول جبرئیل و قول جبرئیل قول خداست.

تبلیغ پیامبر که ایشان در خطبه به سه نکته اشاره فرموده اند:

الف. در رساندن آنچه خداوند به او نازل کرده کوتاهی نکرده
ب. مطالب را برای مردم روشن کرده و فهمانیده است
ج. ایشان خدا را بر رساندن و تبلیغ خود شاهد گرفتند.

2- امامت، ولایت و فضائل امیرالمومنین علیه السلام:

در غدیر تمام شئون ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله بر مردم برای علی علیه السلام که جانشین می باشند هم ذکر شده چند نمونه از جنبه های جانشینی امیر المومنین علیه السلام به عنوان امام:

الف) حکومت و ولایت مطلق بر مردم به عنوان صاحب امر و واجب الاطالعه با این تعابیر: امیرالمومنین، امام، ولی مردم در حد خدا و رسول، خلیفه، وصی، مفروض الطالعه، نافذ الامر

ب) هدایت مردم به سوی خدا با تعابیر زیر: او هدایت کننده است

باطل را از بین می برد و از آن منع می کند.
به حق هدایت می کند.
به سوی خدا دعوت می کند.
به آنچه رضای خداست عمل می کند.
از معصیت خدا نهی می نماید.
بشارت دهنده است.

ج) تعابیری از قبیل تعابیر زیر که بیانگر پاسخگویی به نیازهای علمی مردم است

او در بردارنده علم من است.
جانشین و خلیف من بر تفسیر قرآن است.

د) جنگ با دشمنان که از دیگر شئون امام است با این دو عبارت آمده است:

او جنگ کننده با دشمنان خداست.
او قائل ناکشین و قاسطین و مارفین است.

در مورد فضایل امیر المومین در خطبه غدیر دو جهت مهم آن آمده است.

اول: اثبات فضیلت مطلق و بی نهایت برای امیر المومنین علیه السلام.

پیامبر در خطبه مقام فضیلت علی علیه السلام را از همه مردم بدتر داشتند و بیان می کنند این برتری را خداوند به او داده است مثلا در جمله ای از خطبه آمده «خداوند علی علیه السلام را برهمه مردم فضیلت داده است.

دوم: ذکر بعضی فضائل امیر المومنین علیه السلام.

فضائل علی علیه السلام که پیامبر در خطبه به آنها اشاره کرده اند جنبه های مهم از مناقب ایشان می باشد که بیانگر اتصال ایشان به رسول خدا و خداوند است که این جنبه ها که پیامبر آورده اند شامل چهار عنوان است:

اول بودن و پیشگاهی علی علیه السلام در دین خدا و اسلام آوردن (اول کسی که اسلام را قبول کرد).
فداکاری های ایشان در راه خدا (او یاری کننده دین خداست، او دفاع کننده از رسول خدا).
رضایت الهی از او (خداوند من از او رضای هستم هیچ آیه رضایتی در قرآن جز درباه او نازل نشده است).

ویژگی های خاص امیر المومنین علیه السلام که در خطبه آمده است :

لقب امیر المومنین مخصوص اوست.
او جنب الله است.
عزیز ترین مردم نزد رسول خدا.
سزاوارترین و نزدیکترین مردم به رسول الله صلی الله علیه و آله.
از او پیامبر صلی الله علیه و آله از اوست.
سورده «هل اتی» و «والعصر» درباره او نازل شده.

3- ولایت و  امامت ائمه اطهار علیهم السلام:

در خطبه غدیر تاکید عجیبی به تعداد 12 نفر بودن امامان شده است که هیچ فردی در شئون امامات با آنان شرکتی ندارد و تاکید زیادی هم بر قبول همه آنان و عدم تفکیک و جدائی بین ایشان در شئون امامت شده است و این مسئله نشانگر آن است که همه امامان از طرف خدا و رسول با شئون واحد نصب شده اند همچنین پیامبر در خطبه به شئون دیگری از امامان علیه السلام اشاره کرده اند:

شریک های قرآن.
هدایت کنندگان.
امین های خدا.
عالمان.
جهت های خداوند.

4- ولایت و امامت حضرت مهدی علیه السلام

اخباری که رسول خدا در خطبه غدیر امام زمان علیه السلام داده اند بیان گر آینده نگری اسلام و برنامه بلند مدت دین الهی برای مسلمین است و این مطلب بیان شده که روزی جهان به دست جانشینان واقعی پیامبر اسلام سپرده می شود و انتقام آنچه در طول قرنها برایشان وارد شده گرفته خواهد شد.

در خطبه غدیر 25 جمله درباره حجه بن الحسن علیه السلام آمده است که تحت 6 عنوان بیان شده است.

الف) بشارت به امام زمان علیه السلام.

ب) خاتمیت ایشان:

آخرین امام از امامان هستند.
تا روز قیامت آخرین حجت خدا هستند.

ج) مقام و منزلت ایشان.

فضائل و مناقب امام زمان علیه السلام.
مقام و شان اجتماعی امام زمان علیه السلام.

د) علم امام زمان علیه السلام.

او وارث هر علمی است وعلمش به همه چیز احاطه دارد.
علم او به علم الهی متصل است.

ه) قیام حضرت مهدی علیه السلام در دو مورد لفظ «القائم المهدی» بکار رفته و بعداز آن.

به قدرت مطلقه و تمام عیار حضرت بقیه الله اشاره شده است که از جانب خدا می باشد.

و) انتقام امام زمان علیه السلام: در خطبه غدیر تاکید بر این اشاره شده که اگرچه حق اهل بیت علیه السلام شیعیان ایشان پایمال شده ولی منجی ای خواهد آمد و گذشته از عذاب اخروی در همین جهان دل دوستان را با انتقام شاد می کند.«او از تمام ظالمان عالم انتقام خواهد گرفت».

5-  ارتباط ولایت با حب و بغض: اساسی «هَل الذَّیُن اِلَّا الحُب البُغض»از مهمترین ارکان اعتقادی است.

در این باره سه جنبه در خطبه غدیر بیان شده است:

الف) اهمیت حب و بغض اهل البیت نزد خداوند (که در سرفراز از خطبه آمده).

ب) حب اهل البیت علیهم السلام ضابطه و ترازوی سنجش اعمال است که در خطبه چنین آمده «سپس هر یک از شما طبق آنچه در قلبش از حب و بغض نسبت به علی می یابد عمل کند».

ج) حب اهل البیت علیهم السلام گوهری است که به هر کس نمی دهند.

6- شیعیان و محبان اهل بیت علیهم السلام

پیامبر صلی الله علیه و آله برای اینکه شیعیان بدانند ارزش حب اهل بین را و همچنین جایگاهشان در مکعبی که به آن روی آورده اند سرنکته در این رابطه در خطبه فرموده اند:

الف) مقام منزلت شیعیان و محبان ائمه نزد خداوند را فرمودند: (در سر جای خطبه)

آنان مورد مدح خداوند بوده . . .
آن مورد رحمت پروردگارند و آمرزیده می شوند.
از آنجا که محبت حاکی از ایمان واقعی است آنان صاحبان ایمان خالص و ایمان در قلبشان نوشته شده است.

ب) مقام و درجه شیعیان و محبان اهل بیت علیه السلام در قیامت (که در سه فراز فرموده اند)

آنان به دست آوردنده فوز و رستگاری بزرگ و مستحق اجرا کبیرند.
در روز هولناک قیامت برایشان ترس نیست و محزون نمی گردد.
بهشت جزای نهایی ایشان است با سلامتی و امن وارد می شوند و بدون حساب روزی می گیرند.

ج) بیان جوانبی را که شیعیان و محبان اهل بیت علیه السلام باید در سایه ادعای ولایت ضرورتاً مراعات کنند: (در سه فراز فرموده اند)

در عقیده خود شک و شبهه ای راه ندهند.
با دشمنان خدا و رسول اهل بیت علیه السلام رشته دوستی نداشته باشند اگرچه پدرانشان یا فامیلهایشان باشند.
بر ایمان پاکیزه خود لباس ظلم و اعمال ناشایست نپوشانند.

7- دشمنان و مبغضان اهل بیت علیهم السلام

برای مسلمین در مقابل اهل بیت علیهم السلام دواره وجود دارند یا حب یا بغض وراه سومی نیست همان طور که محبت به اهل بیت علیهم السلام درجات دارد بغض به ایشان در دشمنان یکسان نیست و مراتب شدت و ضعف دارد.

پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه غدیر هم محک و معیار دشمنی با اهل بیت علیهم السلام را مشخص کرده اند هم جزای دشمنی را با ایشان :

الف) انواع دشمنی با اهل بیت (در 4 فراز)

انکار حق و قبول نکردن ولایتشان.
شک درباره ایشان و مقالاتی که خداوند به آنان عطا کرده.
قبول نکردن ایشان به عنوان امام و مقتدای خود.
رد کلام ایشان و موافق نبودن با آن مخالفت ایشان.
بعض قلبی و عداوت ظاهری با آنان.
خذلان و خوار کردن ایشان و امتناع از نصرتشان.
نداشتن محبت ایشان.
حسد بردن به آنان.

ب) دشمنان اهل بیت علیهم السلام در پیشگاه الهی: ( در سه فراز بیان داشته اند):

ملعون و مغضوب شقی هستند.
گمراه و برادران شیطان و تکذیب کنندگان اند.
خداوند ایشان را مذمت نموده و خوار می نماید و به خاطر تکذیبشان نمی آموزد.

ج) جزای دشمنان اهل بیت علیهم السلام در روز قیامت: (در 4 فراز بیان نموده اند).

اعمالشان در دنیا و آخرت بی ارزش و سقوط می کند.
در شعله های آتش فرو می روند.
عذاب ایشان تخفیف نمی یابد.
عذاب شدید دائمی خواهد داشت و در آتش جاودانه اند.

8- معرفی امامان ضلالت و گمراهی

پیامبر در خطبه به مردم را به آینده آرام و بی خطر دلخوش نکرده اند بلکه حضرت و موانع سر راه را برای مردم روشن بیان فرمودند:

به همه تذکر دادند که به خود مطمئن نباشید و از هوای و هوس شیطان برحذر باشید و بدانند بعد از من احتمال گمراهی و عقب گرد دارید.

در مقابل ائمه علیهم السلام امامانی هستند که مردم را گمراه می کند و گروهی امامت و امامان را غصب می کنند و برای اینکه پادشاهی می نشینند. و حضرت اشاره ای هم به صیغه ملعونه داشتند.

همچنین درباره این امامان ضلات و غاصبان خلافت ائمه دو مطلب کلی بیان داشتند:

الف) آنان را مورد لعن قرار دادند و اعلام کردند خدا و من از آنان بیزاریم.
ب) خبر دادند که نه تنها امامان ضلات، بلکه یاران و تابعان و مویدان ایشان سر پایین ترین درجه جهنم خواهند بود.

9- بحث هایی پیرامون قرآن:

منزلت قرآن.
مطالعه قرآن.
تفسیر قرآن.
رابطه قرآن با اهل بیت علیهم السلام.

10- امام جوابگوی نیازهای علمی بشر است:

کیفیت و ارزش علم ایشان.
نتیجه وسعت علم ایشان.

11- ضوابط کلی درباره حلال و حرام

درباره احکامی که خود فرموده بودند.
درباره آنچه از احکام باقیمانده بود و خود نفرموده بودند و مردم با به علی و ائمه علیهم السلام ارجاع دادند.

12- کلیاتی درباره امر به معروف و تبلیغ (سه نکته را بیان کردند)

الف) درک معروف و منکر بیان امام معصوم است و بالاترین معرف و ابلاغ ولایت ائمه است.
ب) برای امر به معروف و نهی از منکر کردن باید خوب یادگرفت، خود حفظ کرد و تغییر و تبدیل در آن انجام شود.
ج) بیان وسعت دائره تبلیغ و رساندن احکام الهی

13- نکاتی درباره نماز و زکات:

تاکید خاص دین بر این دو عمل.
ارجای آن، آن طور که خدا فرموده و تبدیل و تغییر ندادن آنها.
رجوع به امامان در صورت هر مشکل و سئوالی.
رهنمودهایی درباره حج و عمره: (در این باره چهار جنبه مهم بیان کرده اند):

الف) حج و عمره از شعائر الهی است.
ب) برای حاجیان از طرف خداوند نفع دنیوی و اخروی در نظر گرفته شده است.

دنیوی: خداوند حاجی را مستغنی می کند و هر خرجی کند خدا جای آن را در اموالش پر می کند.
اخروی: خداوند گناهان حاجی را می آمرزد.

ج) ترک عمدی حج نزد خداوند بسیار مهم است و گذشته از عذاب اخروی ضرر دنیوی هم دارد و آن اینکه باعث کوتاهی عمر، قطع شدن نسل و نیز باعث فقر می شود.

د) از کسی که به حج می رود سه مطلب مهم خواسته شده است:

حج رفتن او با کمال دین باشد (ولایت اهل بیت علیهم السلام)
مفاهیم و مقاصد حج مورد تفقه و فهم قرار گیرد.
در حج توبه ای پا برجا نمایدکه هرگز پس از بازگشت از خانه خدا گناهان را از سر نگیرد.

جهات اهمیت خطبه غدیر

در تاریخ رسالت پیامبر فقط یک حکم است که با مقدمات مفصل در مکانی خاص و در اجتماعی عظیم به صورت خطابه ای بیان می شد و بعد خبر آن به همه می رسید. امام باقر علیه السلام اصول کافی ج2 ص21 «هیچ حکمی مثل ولایت در روز غدیر اعلام نشده است»

شرایط جغرافیایی غدیر که قبل از تقاطع جاده ها در جحفه پیش از متفرق شدن قبایل بوده و شرایط زمانی حجل الوداع که پس از ایام حج زمانی که عظیم ترین اجتماع مسلمانان تا آن روز گرد هم بودند.

نحوه خطاب خداوند به پیامبر «ای پیامبر ابلاغ کن آنچه از طرف خداوند بر تو نازل شده که اگر ابلاغ نکنی رسالت خود را نرسانده ای» که این لحن کلامی در هیچ یک از فرامین الهی چنین نبوده است.

بیم پیامبر صلی الله علیه و آله و دستور قاطع الهی بر لزوم اجرای حکم ولایت و امامت از خصوصیات ابلاغ این حکم است که در هیچ حکمی چنین نگرانی از پیامبر صلی الله علیه و آله دیده نشده بود.

ضمانت الهی بر حفظ پیامبر صلی الله علیه و آله از شر دشمنان در خصوص این ابلاغ که در هیچ یک از احکام الهی چنین ضمانتی نبوده.

اقرار گرفتن و بیعت گرفتن از تک تک مردم در غدیر.

شرایط خاص بیان این ابلاغ الهی در آن اجتماع بی نظیر و برپایی که فقط در این ماجرا رخ داد بخصوص وداع پیامبر صلی الله علیه و آله با مردم در حالی که اسلام در اوج قدرت خود قرار داشت.

در این خطا به مسئله امامت فقط به صورت یک خبر و پیام خطابه ابلاغ نشد بلکه به عنوان حکم و فرمان الهی و بیعت عموم مسلمانان و تعهد آنها اجرا شد.

مراسم خاص که قبل و بعد خطبه واقع شد(از نمونه های آن بیعت همه مردم و عمائه سحاب و تهنیت و. . .) از اهمیت خطبه حکایت دارد.

از اهمیت ها وجه تمایز های خاص این خطبه کلام خداوند در قرآن است که فرموده: امروز دین شمار را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم»

مقاصد حضرت رسول صلی الله علیه و آله در خطبه غدیر:

نتیجه گیری از زحمات 23 ساله با تعیین جانشین که ادامه دهنده این راه است.
حفظ دائمی اسلام از کفار و منافقین با تعیین جانشینای که از عهده این مهم برایند.
اقدام رسمی برای تعیین جانشین که از نظر قوانین ملل در همیشه تاریخ سندیت دارد.
بیان یک دور جامع از برنامه 23 ساله و گذشته و حال مسلمین.
ترسیم خط مشی آینده مسلمین تا آخر دنیا.
اتمام حجت بر مردم که از مقاصد اصلی در ارسال پیامبران است.