چرا غدیر (اهمیت غدیر در اسلام) – سخنرانی غدیر
چرا غدیر سرنوشت بشر است ؟
حادثه غدیر فقط یک حادثه خاص تاریخی نیست که در زمان خود واقع شده باشد، بلکه تعیین سرنوشت تمام انسان‌ها در طول تاریخ است. به همین جهت، نوشتن و سخن گفتن از غدیر خم در هر زمان و مکانی بی مناسبت نمی باشد. در سلسله مطالب چرا غدیر به توضیح مختصر جهات اهمیت این واقعه و خطبه غدیر خواهیم پرداخت.
چرا غدیر 1 – غدیر حکمی با مقدمات مفصل و در مکانى خاص
در تاریخ بعثت پیامبر صلى الله علیه و آله فقط یک حکم است که با مقدمات مفصل و در مکانى خاص و در اجتماعى عظیم به صورت خطابهاى طولانى بیان شده است.
سایر احکام الهى در مسجد پیامبر صلى الله علیه و آله و یا خانه ى آن حضرت براى عده اى بیان مى شد و بعد خبر آن به همه مى رسید. همین مسئله کافى است که هر شنونده اى تمایز این حکم اسلام را با سایر احکام الهى و اهمیت آن را نسبت به همه ى آنها تشخیص دهد.
چنان که امام باقر علیه السلام فرمودند: «لَمْ یُنَادَ بِشَیْءٍ مَا نُودِیَ بِالْوَلَایَهِ یَوْمَ الْغَدِیرِ» «هیچ حکمى مثل ولایت در روز غدیر اعلام نشده است» (اصول کافى: ج 2، ص 21)
چرا غدیر 2 – اولین جهت اهمیت واقعه غدیر
شرایط جغرافیایى غدیر که قبل از تقاطع جاده ها در جحفه و پیش از تفرق قبایل بوده است. همچنین توقف سه روزه در بیابانى داغ و شرایط زمانى حجه الوداع که پس از ایام حج و عظیم ترین اجتماع مسلمانان تا آن روز بود. در بررسی جهات اهمیت واقعه غدیر می بینیم که مقام مخاطب خطابه می تواند در دومین درجه اهمیت قرار بگیرد.
مقام مخاطب خطبه، و نیز حالت خاص مخاطبین یعنى حاجیان، آن هم پس از اتمام حج و به هنگام بازگشت، و نیز اعلام نزدیکى وفات پیامبر صلى الله علیه و آله براى مخاطبین، چه آنکه حضرت 70 روز پس از این سخنرانى از دنیا رحلت نمودند.
چرا غدیر 3 – ابلاغ حکم الهى
خطاب خداوند است که: «اى پیامبر ابلاغ کن آنچه از طرف خداوند بر تو نازل شده که اگر ابلاغ نکنى رسالت خود را نرسانده اى»، که در هیچ یک از فرامین الهى چنین مطلبى گفته نشد.
بیم پیامبر صلى الله علیه و آله، و دستور قاطع الهى بر لزوم اجراى حکم ولایت و امامت براى آینده ى مسلمین، از خصوصیات ابلاغ این حکم الهى است که در هیچ حکمى چنین نگرانى از پیامبر صلى الله علیه و آله دیده نشده بود. ضمانت الهى بر حفظ پیامبر صلى الله علیه و آله از شر دشمنان در خصوص این ابلاغ و رسالت که در هیچ یک از احکام الهى چنین ضمانتى نبود.
چرا غدیر 4 – اقرار گرفتن هاى حضرت از مردم در غدیر
شرایطى که براى بیان این یک دستور الهى بر پا شد و آن اجتماع بزرگ و شیوه ى خاص بیان و منبر که فقط در این ماجرا بوده است. به خصوص وداع پیامبر صلى اللّه علیه و آله با مردم در حالى که اسلام از نظر دشمنان خارجى نفوذ ناپذیر شده بود.
مسئله ى امامت فقط به صورت یک خبر و پیام و خطابه ابلاغ نشد، بلکه به عنوان حکم و فرمان الهى و بیعت عموم مسلمانان و تعهد آنان اجرا شد. مفاهیم بلند و حساسى که در مقام تبیین ولایت در متن خطبه آمده است.
مراسم خاصى که قبل و بعد از خطبه واقع شد، که بیعت و عمامه ى «سحاب» و تهنیت از نمونه هاى آن است و دلالت بر اهمیت ویژه ى این ماجرا مى نماید.
چرا غدیر 5 – ریشه ى اصیل ولایت و امامت
خطاب خداوند که: «امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم»، که تا آن روز مشابه آن را هم در هیچ موردى نفرموده بود.
توجه خاص ائمه علیهمالسلام به سخنان پیامبر صلى الله علیه و آله در غدیر، و به خصوص کلام امیرالمؤمنین و حضرت زهرا علیهما السلام که فرمودند:
«روز غدیر خم براى کسى عذرى باقى نگذاشت» (بحارالانوار: ج 28 ص 186)
نیز اهتمام علما به تفصیل مباحث مربوط به غدیر به تبعیت از ائمه هدى علیهم السلام به عنوان ریشه ى اصیل ولایت و امامت. سند و شیوه ى نقل این حدیث از نظر حدیثى، تاریخى، کلامى و ادبى، و همچنین فراگیرى و راهیابى آن به قلوب مردم، در میان روایات ولایت بى مانند است.
محققان، تواتر این حدیث را به اثبات رسانده و همه ى مسلمانان با هر فرقه و مسلکى که دارند به درستى این حدیث اعتراف کرده اند.
چرا غدیر 6 – مهم ترین جهات اهمیت واقعه غدیر
از مهم ترین جهات اهمیت واقعه و خطابه غدیر مقاصد والاى حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله از این واقعه است که به اختصار عنوان می شود:
نتیجه گیرى از زحمات 23 ساله با تعیین جانشینى که ادامه دهنده ى این راه باشد.حفظ دائمى اسلام از کفار و منافقین با تعیین جانشینانى که از عهده ى این مهم برآیند.
اقدام رسمى براى تعیین خلیفه که از نظر قوانین ملل در همیشه ى تاریخ سندیت دارد.
بیان یک دور جامع از برنامه ى 23 ساله و گذشته و حال مسلمین.
ترسیم خط مشى آینده ى مسلمین تا آخر دنیا.
اتمام حجت بر مردم که از مقاصد اصلى در ارسال پیامبران است.
نتیجه ى عملى این اقدام پیامبر صلى الله علیه و آله، که کثرت معترفین به حق اهل بیت علیهم السلام است، و عدد میلیاردى شیعیان در طول تاریخ بخصوص در جهان امروز بهترین شاهد اهمیّت آن است.
چرا غدیر 7 – مراسم سه روزه غدیر
توجه
جزئیات وقایعى که در صحراى غدیر خم اتفاق افتاده، بطور یکجا از یک نفر نقل نشده است. هر یک از حاضران گوشه هایى از آن مراسم با شکوه را بازگو کرده اند، و قسمتهایى را هم ائمه ى معصومین علیهم السلام نقل فرموده اند.
با یک بررسى و مطالعه و جمع بندى در اخبار و احادیث و تاریخ، تصویرى از جریان غدیر ترسیم گردید که در سه قسمت این بخش تقدیم مى شود:
برنامه هایى که قبل از خطبه به عنوان زمینه سازى براى خطبه ى غدیر انجام گرفته است.
کیفیت سخنرانى پیامبر صلى الله علیه و آله و اقدامات عملى که بر فراز منبر انجام دادند.
مراسمى که بعد از خطبه ى غدیر انجام گرفته است.
چرا غدیر 8 – اهمیت حجه الوداع
هجرت پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله)و خروج آن حضرت از مکه ى معظمه نقطه ى عطفى در تاریخ اسلام به شمار مى آید و بعد از این هجرت، حضرت سه بار به مکه سفر کرده اند:
بار اول در سال هشتم پس از صلح حدیبیه به عنوان «عمره» وارد مکه شدند و طبق قرار دادى که با مشرکین بسته بودند فورا بازگشتند.
بار دوم در سال نهم به عنوان «فتح مکه» وارد این شهر شدند، و پس از پایان برنامه ها و برچیدن بساط کفر و شرک و بت پرستى به طائف رفتند و هنگام بازگشت، به مکه آمده و عمره بجا آوردند و سپس به مدینه بازگشتند.
سومین و آخرین بار بعد از هجرت که پیامبر (صلی الله علیه و آله) وارد مکه شدند در سال دهم هجرى به عنوان «حجه الوداع» بود، که حضرت براى اولین بار به طور رسمى اعلان حج دادند تا همه ى مردم در حد امکان حاضر شوند.
در این سفر دو مقصد اساسى در نظر بود، و آن عبارت بود از بیان دو حکم مهم از قوانین اسلام که هنوز براى مردم بطور کامل و رسمى تبیین نشده بود:
حج
مسئله ى خلافت و ولایت و جانشینى بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله)
چرا غدیر 9 – اعلان سفر حج
پس از دستور الهى، پیامبر صلی الله علیه وآله منادیانى را در مدینه و اطراف آن فرستادند تا تصمیم حضرت براى این سفر را به اطلاع همه برسانند و اعلان کنند که هرکس بخواهد مىتواند همراه حضرت باشد.
پس از اعلان عمومى، عده ى بسیارى از اطراف مدینه به شهر آمدند تا همراه حضرت و مهاجرین و انصار به سوى مکه حرکت کنند. با حرکت کاروان پیامبر صلی الله علیه و آله در بین راه مدینه تا مکه افراد قبایل به جمعیت اضافه مى شدند.
با رسیدن این خبر مهم به مناطق دورتر، مردم اطراف مکه و شهرهاى یمن و غیر آن نیز بسوى مکه سرازیر شدند تا جزئیات احکام حج را شخصا از پیامبرشان بیاموزند و در این اولین سفر رسمى حضرت به عنوان حج شرکت داشته باشند.
اضافه بر آنکه حضرت اشاراتى فرموده بودند که امسال سال آخر عمر من است و این مى توانست باعث شرکت همه جانبه ى مردم باشد. جمعیتى حدود یکصد و بیست هزار نفر در مراسم حج شرکت کردند که فقط هفتاد هزار نفر آنان از مدینه به همراه حضرت حرکت کرده بودند، بطورى که لبیک گویان از مدینه تا مکه متصل بودند.
چرا غدیر 10 – مسیر سفر از مدینه تا مکه
حضرت روز شنبه بیست و پنجم ماه ذى القعده غسل کرده و دو لباس احرام همراه برداشتند و از مدینه خارج شدند. اهل بیت حضرت که فاطمه زهرا سلام الله علیها و امام حسن و امام حسین علیهمالسلام و سایر فرزندان آن حضرت بودند، و نیز همسران آن حضرت همگى سوار بر هودج هاى شتران همراه حضرت بودند.
با احرام از «مسجد شجره» که در نزدیکى مدینه است، راهى مکه شدند و مردم سواره و پیاده همراه آن حضرت به حرکت در آمدند. صبح روز بعد به «عرق الظْبَیه» رسیدند و سپس در «رَوحاء» توقف مختصرى کردند.
از آنجا براى نماز عصر به «منصرف» رسیدند. هنگام نماز مغرب و عشا در «مَتَعشى» پیاده شدند و شام را همانجا صرف کردند. براى نماز صبح به «أثایه» رسیدند، و صبح روز سه شنبه در «عْرج» بودند، و روز چهارشنبه به «سْقیاء» رسیدند.
در بین راه، پیاده ها سختى راه را مطرح کردند و از حضرت سوارى درخواست نمودند. حضرت به آنان فرمود که فعلا سوارى در اختیار ندارد، و دستور دادند تا براى آسانى سیر کمرهاى خود را ببندند و راه رفتنشان را ترکیبى از تند رفتن و دویدن قرار دهند.
این دستور را عمل کردند و کمى راحت شدند. ضرت آمنه مادر پیامبر صلى الله علیه و آله آنجا بود. و حضرت قبر مادر را زیارت کردند. روز جمعه با عبور ار «جحفه» و «غدیر خم» عازم «قَدید» شدند و شنبه آنجا بودند.
روز یکشنبه به «عسفان» آمدند و روز دوشنبه به «مّر الظهران» رسیدند و تا شب آنجا ماندند. شب به سوى «سْیرف» حرکت کردند و به آنجا رسیدند که منزل بعدى مکه معظمه بود. بعد از ده روز طى مسافت در روز سه شنبه پنجم ذى الحجه وارد مکه شدند.
چرا غدیر 11 – سفر امیرالمؤمنین (علیه السلام) از مدینه به یمن و از یمن به مکه
از سوى دیگر امیرالمؤمنین علیه السلام با لشکرى از طرف پیامبر صلى الله علیه و آله به نجران و سپس یمن رفته بودند که هدف آن جمع آورى خمس و زکات و جزیه و نیز دعوت به اسلام بود. پیامبر صلى الله علیه و آله هنگام حرکت از مدینه نامه اى براى امیرالمؤمنین علیه السلام فرستادند و دستور دادند آن حضرت نیز از یمن براى سفر حج حرکت کند.
لذا پس ازپایان کارهاى محوله در نجران و یمن حضرت با لشکر همراه و نیز عدهاى از اهل یمن، که دوازده هزار نفر بودند. پس از احرام در میقات عازم مکه شدند. با نزدیک شدن پیامبر صلى الله علیه و آله به مکه از طرف مدینه، امیرالمؤمنین علیه السلام هم از طرف یمن به این شهر نزدیک شدند.
حضرت جانشینى در لشکر براى خود تعیین کردند و خود پیشتر به ملاقات پیامبر صلى الله علیه و آله شتافتند و در نزدیکى مکه خدمت حضرت رسیدند و گزارش سفر را دادند. پیامبر صلى الله علیه و آله بسیار مسرور شدند و دستور دادند هر چه زودتر لشکر همراه را به مکه بیاورد…
چرا غدیر 12 – خطابه های قبل از غدیر
امیرالمؤمنین علیه السلام به محل لشکر بازگشتند و همراه آنان همزمان با قافله ى پیامبر صلى الله علیه و آله روز سه شنبه پنجم ذى حجه وارد مکه شدند. با رسیدن ایام حج در روز نهم ذى حجه، حضرت به موقف عرفات و سپس به مشعر و منى رفتند. بعد از آن اعمال حج را یکى پس از دیگرى انجام دادند، و در هر مورد واجبات و مستحبات آن را براى مردم بیان فرمودند.
خطابه های قبل از غدیر
پیامبر صلى الله علیه و آله قبل از غدیر، در دو موقعیت حساس براى مردم خطابه ایراد کردند که در واقع زمینه سازى براى خطبه ى غدیر بود. اولین خطابه ى آن حضرت در منى بود.
در این خطبه ابتدا اشاره به امنیت اجتماعى مسلمین از نظر جان و مال و آبروى مردم نمودند، و سپس خون هاى به ناحق ریخته و اموال به ناحق گرفته در جاهلیت را رسما مورد عفو قرار دادند تا کینه توزی ها از میان برداشته شود و جو اجتماع براى تأمین امنیت کامل آماده شود.
سپس مردم را بر حذر داشتند از اینکه بعد از او اختلاف کنند و بر روى یکدیگر شمشیر بکشند. در اینجا تصریح فرمودند که: «اگر من نباشم على بن ابى طالب در مقابل متخلفین خواهد ایستاد».
سپس حدیث ثقلین بر لسان مبارک حضرت جارى شد و فرمودند: «من دو چیز گرانبها در میان شما باقى مى گذارم که اگر به این دو تمسک کنید هرگز گمراه نمى شوید: کتاب خدا و عترتم یعنى اهل بیتم».
اشاره اى هم داشتند به اینکه عده اى از همین اصحاب من روز قیامت به جهنم برده مى شوند. نکته ى جالب توجه اینکه در این خطابه، امیرالمؤمنین علیه السلام سخنان حضرت را براى مردم تکرار مى کردند تا آنان که دورتر بودند بشنوند.
چرا غدیر 13 – خطابه دوم در مسجد خیف در منى
دومین مورد خطابه ى حضرت در مسجد «خیف» در منى بود. در روز سوم از توقف در منى، حضرت فرمان دادند تا مردم در مسجد خیف اجتماع کنند. در آنجا نیز خطابه اى ایراد فرمودند که ضمن آن صریحا از مردم خواستند گفته هاى او را به خاطر بسپارند و به غائبان برسانند.
در این خطبه به اخلاص عمل و دلسوزى براى امام مسلمین و تفرقه نینداختن سفارش فرمودند و تساوى همه ى مسلمانان در برابر حقوق و قوانین الهى را اعلام کردند.
بعد از آن متعرض مسئله ى خلافت شدند و حدیث ثقلین بر لسان حضرت جارى شد، و بار دیگر زمینه را براى غدیر آماده کردند. در این مقطع، منافقین کاملا احساس خطر کردند و قضیه را جدى گرفتند و پیمان نامه نوشتند و هم قسم شدند و برنامه هاى خود را آغاز کردند.
چرا غدیر 14 – تحویل میراث انبیاء قبل از غدیر
در مکه دستور الهى بر پیامبر صلى الله علیه و آله چنین وحى شد: «نبوت تو به پایان رسیده و روزگارت کامل شده است. اسم اعظم و آثار علم و میراث انبیاء را به على بن ابىطالب بسپار که اولین مؤمن است. من زمین را بدون عالمى که اطاعت من و ولایتم با او شناخته شود و حجت بعد از پیامبرم باشد رها نخواهم کرد».
یادگارهاى انبیاء علیهم السلام صُحف آدم و نوح و ابراهیم علیهمالسلام و تورات و انجیل و عصاى موسى علیه السلام و انگشتر سلیمان علیهالسلام و سایر میراث هاى ارجمندى است که فقط در دست حجج الهى است. تا آن روز خاتم انبیاء صلى الله علیه و آله حافظ این میراث هاى الهى بود و اینک به دستور الهى به امیرالمؤمنین علیه السلام منتقل شد.
این ودایع از امیرالمؤمنین علیه السلام به امامان بعد منتقل شده تاکنون که در دست مبارک آخرین حجت پروردگار حضرت بقیه الله الاعظم علیه السلام است.
پیامبر صلى الله علیه و آله، امیرالمؤمنین علیه السلام را فرا خواند و جلسه ى خصوصى تشکیل دادند و یک شبانه روز برنامه ى سپردن ودایع الهى طول کشید.
چرا غدیر 15 – لقب امیرالمؤمنین علیه السلام
در مکه جبرئیل، لقب «امیرالمؤمنین» را به عنوان اختصاص آن به على بن ابیطالب علیه السلام از جانب الهى آورد، اگر چه این لقب قبلا نیز براى آن حضرت تعیین شده بود. پیامبر صلى الله علیه و آله دستور دادند تا یک یک اصحاب نزد على علیه السلام بروند و به عنوان «امیرالمؤمنین» بر او سلام کنند و «السلام علیک یا امیرالمؤمنین» بگویند، و بدین وسیله در زمان حیات خود، از آنان اقرار بر امیر بودن على علیه السلام گرفت.
در اینجا اولی و دومی به عنوان اعتراض به پیامبر صلى الله علیه و آله گفتند: آیا این حقى از طرف خدا و رسولش است؟ حضرت غضبناک شد و فرمود: «حقى از طرف خدا و رسولش است، خداوند این دستور را به من داده است».
چرا غدیر 16 – اجتماع مردم در غدیر
نزدیک ظهر روز دوشنبه، همین که به منطقه ى «کُراع الغُمَیم» که «غدیر خم» در آن واقع شده، رسیدند، حضرت مسیر حرکت خود را به طرف راست جاده و به سمت غدیر تغییر دادند و فرمودند: «اى مردم، دعوت کنندهى خدا را اجابت کنید که من پیام آور خدایم».این کنایه از آن بود که هنگام ابلاغ پیام مهمى فرا رسیده است.
سپس فرمان دادند تا منادى ندا کند: «همه ى مردم متوقف شوند و آنان که پیش رفتها ند بازگردند و آنان که پشت سر هستند توقف کنند»، تا آهسته آهسته همه ى جمعیت در محل از پیش تعیین شده جمع گردند. همچنین دستور دادند:
کسى زیر درختان کهنسالى که در آنجا بود نرود و آن موضع خالى بماند پس از این دستور همه ى مرکب ها متوقف شدند، و کسانى که پیشتر رفته بودند بازگشتند و همهى مردم در منطقهى غدیر پیاده شدند و هر یک براى خود جایى پیدا کردند و کمکم آرام گرفتند. اینک صحرا براى اولین بار شاهد تجمع عظیم بشرى بود.
شدت گرما در اثر حرارت آفتاب و داغى زمین سوزنده، به حدى ناراحت کننده بود که مردم و حتى خود حضرت گوشه اى از لباس خود را به سر انداخته و گوشه اى از آن را زیر پاى خود قرار داده بودند، و عده اى از شدت گرما عباى خود را به پایشان پیچیده بودند!
منتظر شماره های بعدی “چرا غدیر” باشید. این مطالب ادامه دارد…
برای مطالعه و مشاهده مطالب خدمتگزاران میتوانید به فهرست مطالب در زیر مراجعه نمایید.
فهرست مطالب محرم فهرست مطالب فاطمیه فهرست مطالب نیمه‌شعبان فهرست مطالب غدیر کتابخانه خدمتگزاران
