خطبه شعبانیه 26 – تذکر دهنده ماه رمضان

خطبه شعبانیه 26 – تذکر دهنده ماه رمضان

بیست و ششمین قسمت از خطبه شعبانیه 26 در موضوع نماز است. نماز اول واجبِ از شرعیات اسلام است، و نخستین  حکمی از احکام الهی است که بر پیامبر واجب شده است.

فایل صوتی شرح خطبه شعبانیه 26 

بیست و ششمین قسمت از خطابه شعبانیه 26 در موضوع نماز است. نماز اول واجبِ از شرعیات اسلام است، و نخستین  حکمی از احکام الهی است که بر پیامبر واجب شده است. از آغاز  اسلام، نماز بوده و تا پایان هم خواهد بود. اما در این ماه مقدس این نماز یک شرایط ویژه ای پیدا می کند و یک ثواب های اضافی برای آن قائل فرموده اند.

نماز :

“ومَن تَطَوَّعَ فیهِ بِصَلاهٍ کُتِبَ لَهُ بَراءَهٌ مِنَ النّارِ، ومَن أدّى فیهِ فَرضاً کانَ لَهُ ثَوابُ مَن أدّى سَبعینَ فَریضَهً فیما سِواهُ مِنَ الشُّهورِ” در این ماه هرکس که نماز مستحبی به جا بیاورد، نتیجه آن نماز، این است که دوری از آتش دوزخ را برای او رقم می زنند. وهر کس که نماز واجبی را در این ماه انجام می دهد، ثوابش هفتاد برابر نماز های واجبی  است که در یازده ماه دیگر سال انجام می دهد.

در این جا بد نیست که دو سه تا تذکر کوچک خدمت تان تقدیم کنیم و ان شاالله بحث را در دقایق مختصری که فرصت داریم جمع کنیم. کلمه صلاه از کلماتی است که در قرآن مکرر به کار رفته و آنچه که در ذهن ما از صلاه می آید مجموعه ای است از حرکات بدنی و گفتار زبانی. یعنی گفتار و رفتار ما مجموعاً می شود صلاه.

رفتار ما این است که رو به قبله بایستیم، دست ها را بالا ببریم، پایین بیاوریم، برای رکوع خم بشویم، برای سجده به خاک بیوفتیم، برای تشهد دو زانو و مؤدب بنشینیم و الی آخر. گفتارما هم گفتن ذکر تکبیره الاحرام در آغاز صلاه است. خواندن حمد و سوره است. خواندن اذکار رکوع و سجود و تشهد است. اما آیا واقعاً تمام صلاه همین است یا خیر؟

اگر به کاربرد کلمه صلاه در قرآن و روایات دقت بیشتری داشته باشیم می بینیم نه کاربرد صلاه بیش از این مقدار است. یعنی شما چیزی به عنوان صلاه الغریق دارید. نماز فردی که در حال غرق شدن در دریاست. آیا کسی که در حال غرق شدن است، می تواند سجاده نمازی پهن کند و رو به قبله بایستد و دست ها را بالا ببرد و پایین بیاورد و تکبیره الاحرام بگوید؟ یا تعبیر صلاه مَیت را داریم.

صلاه میت را در مقابل جنازه متوفی رو به قبله می ایستیم و پنج بار تکبیر گفته می شود و بعد از پنج بار تکبیر هم نه حمد داریم نه سوره داریم، نه تشهد داریم و نه سجده و رکوع داریم و نه آن حرکاتی که در ذهن ما هست در صلاه مَیت دیده می شود و نه آن اذکاری که بر زبان می آوریم. پس بین این صلاه غریق و صلاه میت و صلاه صبح چه ارتباط و چه وجه تشابهی است؟

وجه مشترک این ها چی می تواند باشد؟ باز آن چه که از مجموعه آیات و احادیث، با کمک گرفتن از فرهنگ لغت عرب می شود به دست آورد این است که خلاصه صلاه در توجه به سوی خدا نهفته است. یعنی غیر از افعال بدنی و افعال زبانی یک افعال قلبی هم بایستی اضافه بشود.

وظایف قلبی: به غیر از وظایف زبانی و بدنی، یک وظایف قلبی هم ما داریم در باب صلاه و آن چیست؟ التوجه الی الله. به خدا دل دادن، به خدا دل سپردن، با خدا سخن گفتن، با خدا خلوت کردن و توجه قلبی به خدا پیدا کردن. اگر این توجه قلبی باشد، بعد آن آثار صلاه آن گونه که وعده کرده اند که “إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهَى‏ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ ” [1] خودش را نشان خواهد داد.

اما اگر صلاه ما فقط یک قالب ظاهری باشد، یک حرکت بدنی باشد، خدای نکرده یک لقلقه زبانی باشد، آن آثار به دنبالش پدید نخواهد آمد. پس اصل صلاه که این قدر به آن اثرار فرموده اند و این قدر تشویق کرده اند امت را. امیرالمؤمنین علیه السلام در وصایای شب های ماه رمضان شان، در ساعات آخر عمر، الله الله فی الصلاه می فرمایند. این صلاه، صرفاً یک حرکت بدنی و یک لقلقه زبانی تنها نیست.

البته این ها باید باشد اما آن توجه قلبی است که روح صلاه است. این ها بدن و قالب صلاه است، روح این صلاه توجه قلبی انسان است. البته یک وقت شبهه ای پیش نیاید که بگوییم: خب اگر این جور است ما به جای اینکه رو به قبله باستیم، دلمان را به خدا بسپاریم و با خدا حرف بزنیم. نه آن خدایی که صلاه را  واجب فرموده، واجب کرده است بر ما، که برای هنگامی که می خواهیم با او سخن بگوییم و دل به او بدهیم رو به قبله باستیم، مؤدب باشیم.

طبق خواسته او حرکات بدنی مان را تنظیم کنیم. طبق دستور او کلماتی که بر زبان جاری می شود را داشته باشیم و الی آخر. پس این نکته اول و پاسخ یک شبهه کوتاه. نکته دوم در باب صلاه تعبیر بسیار زیبایی داریم که “المصلی یناجی ربّه” [2] مصلی دارد با خدا نجوا می کند و دارد به خدا دل می دهد و با خدا حرف می زند و با خدا محرمانه و خصوصی ملاقات می کند. اگر این ملاقات و نجوای با خدا در صلاه است، چه کنیم که بیشترین بهره را ببریم؟

خب در صلاه می دانید که دو جا فرموده اند محل اجابت دعاست: یکی قنوت رکعت دوم. بعد از رکوع که قنوت می گیریم و دست به آسمان بلند می کنیم و یکی هم بلافاصله بعد از سلام نماز. فرموده اند که حداقل یک دعای مستجاب در نزد خدا داریم .در این دعای مستجاب از خدا چه بخواهیم؟

چه خواسته ای را به درگاه  خدای متعال مطرح کنیم که بیشترین بهره را برده باشیم؟ این جا دو نکته را از مجموعه ادعیه و زیارات و روایات می شود برداشت کرد. که ما دو مطلب را از خدا بایستی بخواهیم. نکته اول : یکی خود این توجه به خدا را، که حتی در زیارات هم به این بحث اشاره شده است. در زیارت امین الله می خوانیم که “مُشْتَاقَهً إِلَى فَرْحَهِ لِقَائِکَ” خدایا من را به گونه ای قرار بده که اشتیاق داشته باشم به شادمانی ملاقات تو.

یعنی لحظه شماری کنم برای ورود به صلاه. لحظه شماری کنم برای شنیدن صدای مؤذن و الله اکبر بلند شود و من اجازه آمدن درب خانه خدا را پیدا کنم. پس یکی خود ملاقات خدا، خود ارتباط با خدا. خود این یک ارزش بسیار بسیار بالایی است که در قنوت نماز یا پس از سلام نماز می شود داشت.

نکته دوم : توجه به ولی خدا، حضرت صاحب الزمان ارواحنا فداه لذا بسیاری از بزرگان بوده اند که می گفتند ما در عمرمان هیچ گاه دعای فرج را در قنوت نماز ترک نکردیم. همین دعایی که همه حفظ هستیم: ” اَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّهِ بْنِ الْحَسَنِ” تا پایان دعا که شأن نزول اصلی آن مربوط به شب بیست و سوم ماه رمضان است، ولی امام صادق سلام اللّه علیه می فرمایند این دعا را در همه روزگاران، در هر مکان و هر زمانی این دعا را بخوانید و تکرار کنید.

پس حالا که ” المصلی یناجی ربّه ” [3] در این نجوا چه بخواهیم؟ به تعبیر شاعر: خلافِ مُروت بود کاولیا، تقاضا کنند از خدا جز خدا. پس اولین چیز، خود خدا را در نماز بخواهیم.آشنایی با خدا، محبت خدا، ارتباط با خدا، لقاء و محضر خدا را. و دوم دعا کنیم برای ولی خدا که واسطه تمامی نعمت های مادی و معنوی خدا برماست که دعای فرج باشد.

خدا ان شاالله توفیق انجام این گونه صلاه و این گونه دعا را به همه ما، از گوینده و شنونده عنایت بفرماید.

و السلام علیکم و رحمه الله برکاته

1. [1] سوره عنکبوت/ آیه 45
2. [2] بحارالاانوار، ج68، ص216
3. [3] بحارالاانوار، ج68، ص216