مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها – فضائل فاطمی قرآن 

فضائل و مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها 

فضائل و مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها که قرآن کریم درباره ایشان بیان کرده، به دو قسم قابل تقسیم است:
1- فضایلی که به عنوان اهل بیت علیهم السلام با دیگر معصومان مشترک است.
2- فضایلی که مخصوص آن حضرت است.
در مقاله مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها به چند مورود اشاره کرده ایم. تلاش ما بر این است که در مجموعه مقالاتی با عنوان فضائل فاطمی قرآن به این بیان این فضائل بپردازیم.

زنان بسیاری در طول تاریخ بشر به مقام های بالای معرفتی و جایگاه قرب الهی رسیده اند، هرچند بسیاری از آنان مقربان بی نام و نشانند اما کم نیستند زنانی که خوش درخشیدند و نام و یادشان تا ابد زنده ماند و نزد پروردگارشان مقامی بلند داشتند. اما بر احدی از اهل اسلام پوشیده نیست که صدیقه طاهره حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها برترین بانوی مقرب درگاه خداوند و منشأ برکات بی پایان در عالم است.

روایت شماره 1 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها : فضائل ام ابیها – تفسیر آیه 35 سوره نور

در مقاله فضائل ام ابیها در سوره نور  تفسیر آیه 35 سوره نور به فضائل ام ابیها پرداخته که بین زنان دنیا و بهشت همچون ستاره ای درخشان هستند.

اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاهٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَهٍ ۖ الزُّجَاجَهُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِن شَجَرَهٍ مُّبَارَکَهٍ زَیْتُونَهٍ لَّا شَرْقِیَّهٍ وَلَا غَرْبِیَّهٍ یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ ۚ نُّورٌ عَلَىٰ نُورٍ ۗ یَهْدِی اللَّـهُ لِنُورِهِ مَن یَشَاءُ ۚ وَیَضْرِبُ اللَّـهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ ۗ وَاللَّـهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ. سوره نور آیه 35

خدا نور آسمانها و زمین است. مَثَل نور او چون چراغدانى است که در آن چراغى، و آن چراغ در شیشه‌ اى است. آن شیشه گویى اختری درخشان است که از درخت خجسته زیتونى که نه شرقى است و نه غربى، افروخته مى‌شود. نزدیک است که روغنش هر چند بدان آتشى نرسیده باشد روشنى بخشد. روشنىِ بر روى روشنى است. خدا هر که را بخواهد با نور خویش هدایت مى‌کند، و این مَثَلها را خدا براى مردم مى‌زند و خدا به هر چیزى داناست.

صالح بن سهل همدانى گفت از حضرت صادق علیه السّلام شنیدم مى‏ فرمود درباره آیه‏ اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاهٍ. مشکات فاطمه علیها السّلام است‏ «فِیها مِصْباحٌ» امام حسن‏ «الْمِصْباحُ» حسین است‏ فِی زُجاجَهٍ الزُّجاجَهُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّی.

فاطمه زهرا بین زنان دنیا و زنان بهشت چون ستاره‏اى درخشان است‏ یوقَدُ مِنْ شَجَرَهٍ مُبارَکَهٍ که میدرخشد از نژادى مبارک یعنى نژاد ابراهیم‏ لا شَرْقِیهٍ وَ لا غَرْبِیهٍ نه یهودى است و نه نصرانى  یکادُ زَیتُها یضِیءُ علم از او میتراود  وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى نُورٍ. امامى از این خانواده پس از امام دیگر یهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یشاءُ خداوند هر که را بخواهد هدایت مى‏ کند بائمه علیهم السّلام‏  وَ یضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیءٍ عَلِیمٌ. خداوند براى مردم مثل می زند او به هر چیزى دانا است.

تفسیر قمى، ذیل آیه نور

روایت شماره 2 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها – تلخی دنیا و شیرینی آخرت (تلخی زود گذر و شیرینی جاودانه)

تلخی دنیا و شیرینی آخرت، این دستور العمل در سایه توجه کردن به محتوای قرآن کریم تحقق می یابد.که تلخی دنیا زود گذر و شیرینی آخرت جاودانه ست.

عنْ جَابِر قَالَ: دَخَلَ النَّبِیُّ (صلى الله علیه وآله) عَلَى فَاطِمَه (علیه السلام) وَعَلَیْهَا کِسَاءٌ مِنْ جِلْدِ الإبِلِ وَهِیَ تَطْحَنُ، فَدَمَعَتْ عَیْنَاهُ فَقَالَ: یَا فَاطِمَه تَعَجَّلِی مَرَارَهَ الدُّنْیَا لِحَلاوَهِ الآخِرَهِ، فَأنْزَلَ اللّهُ: «وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَی » سوره ضحی،آیه:5
مناقب آل ابیطالب علیه السلام ، ج3، ص342

جابر بن عبد الله انصاری فرمود: رسول خدا (صلى الله علیه و آله) بر حضرت فاطمه زهرا (علیه السلام) وارد شدند در حالی که رواندازی از پوست شتر بر ایشان بود و آسیاب می کرد، پس اشک در چشمان رسول خدا (صلى الله علیه و آله) حلقه زد و فرمودند: ای فاطمه تلخی دنیا را مقدمه برای شیرینی آخرت قرار ده.

حضرت فاطمه زهرا (علیه السلام) عرض کرد: ای رسول گرامی پروردگار، خدای بزرگ را بر نعمت هایش سپاس می گویم و به خاطر بخشیده هایش شکر فراوان دارم. پس از این گفتگو بود خداوند متعال این آیه را نازل فرمودند: «ولسوف یعطیک ربک فترضی». «به زودی پروردگارت آن چنان بخششی بر تو نماید که راضی و خشنود گردی».

روایت شماره 3 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها – حقیقت مَعرفت حضرت فاطمه علیها السلام در سوره قدر

حقیقت معرفت حضرت فاطمه (علیها السلام) را خداوند در قرآن در سوره قدر بیان کرده که، درک شب قدر با معرفت حضرت تحقق می یابد.

عن أبی عبد اللّه علیه السلام أنّه قال: (إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ) اللیله فاطمه (علیها السلام)، و القدر اللّه. فمن عرف فاطمه (علیها السلام)حقّ معرفتها، فقد أدرک لیله القدر. بحارالانوار، ج: 43، ص: 65

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: در آیه (انا انزلناه فی لیله القدر) منظور از شب، فاطمه علیها السلام است و منظور از قدر خداوند متعال. همانا هر که به حقیقت مَعرفت حضرت فاطمه (علیها السلام) نائل شد لیله القدر را درک کرده است.

روایت شماره 4 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها – منظور از دین پایدار

منظور از دین پایدار چیست؟ دین پایدار دینی است که پایه و اساس آن محکم و استوار باشد. و طبق آیه 5 سوره بینه خدای متعال می فرماید دین پایدار حضرت زهرا علیهاالسلام هستند.

بینه به معنای دلیل روشن است که به واسطه آن حق از باطل آشکار گردد. قَیِّمَهٌ به معنای مستقیم، محکم، ارزشمند و گرانبهاست. قیم به کسی گویند که دلسوز است و به مصالح دیگران قیام می کند. حرف تاء در کلمه  قَیِّمَهٌ برای مبالغه است نظیر علاّمه، نه تأنیث.

ومَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاءَ وَیُقِیمُوا الصَّلَاهَ وَیُؤْتُوا الزَّکَاهَ وَذَلِکَ دِینُ الْقَیِّمَهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى: ( وَذَلِکَ دِینُ الْقَیِّمَهِ ) فَقَالَ: هِیَ فَاطِمَه(علیها السلام) سوره بینه، آیه 5

(و فرمان نیافته بودند جز اینکه خدا را بپرستند و در حالی که به توحید گراییده اند دین خود را برای او خالص گردانند و نماز بر پا دارند و زکات بدهند آن است دین پایدار  امام باقر علیه السلام فرمودند: منظور از دین پایدار، حضرت فاطمه (علیها السلام) است.

روایت شماره 5 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها  – لولو و مرجان قرآن کریم امام حسن و امام حسین علیهم السلام

لولو و مرجان قرآن کریم، که به معنای مروارید است و از آن دو دریا خارج می شود. در آیۀ شریفۀ: یَخرُجُ مِنهُمَا اللُؤلُؤُ وَ المَرجان امام حسن و امام حسین علیهما السلام هستند که دو گوهر گران بهای عالم وجودند و ثمرۀ پیوند نبوّت با امامت می باشند. در فضیلت سوره الرحمان از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که فرمودند هر چیزی عروسی دارد و عروس قرآن سوره الرحمن است.

در رویات دیگری آمده: هرکسی سوره الرحمن را قرائت کند خداوند به ضعف و ناتوانی او رحم می آورد و او توانایی ادای شکر نعمت های خدادادی را پیدا می کند. در سوره الرحمن و با نگاه به تفسیر آیات می بینیم که قرآن کریم از امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) از تعبیر لؤلؤ و مرجان استفاده کرده است.

روایت شماره 6 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها – ساق عرش منزلت و جایگاه اهل بیت علیهم السلام

ساق عرش عنوان روایتی است که در آن به منزلت و جایگاه اهل بیت علیهم السلام اشاره کرده که وقتی حضرت آدم علیه السلام نام پنج تن آل عبا علیهم السلام را بردند توبه شان پذیرفته شد.

و رَوَى صَاحِبُ الدُّرِّ الثَّمِینِ فِی تَفْسِیرِ قَوْلِهِ تَعَالَى«فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ»أَنَّهُ رَأَى سَاقَ الْعَرْشِ وَ أَسْمَاءَ النَّبِیِّ وَ الْأَئِمَّهِ ع فَلَقَّنَهُ جَبْرَئِیلُ قُلْ یَا حَمِیدُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ یَا عَالِی بِحَقِّ عَلِیٍّ یَا فَاطِرُ بِحَقِّ فَاطِمَهَ یَا مُحْسِنُ بِحَقِّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ مِنْکَ الْإِحْسَان. سوره بقره، آیه37 بحارالانوار، ج44، ص24

در کتاب الدّر الثّمین، در تفسیر این آیه آمده است آدم (علیه السّلام)در این هنگام ساق عرش را دید که در آن نام پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) و امامان علیهم السّلام نوشته شده بود، جبرئیل بر او نازل شد و به آدم تلقین کرد تا این کلمات را بگوید: یا حمید بحقّ محمّد، یا عالى بحقّ على، یا فاطر بحقّ فاطمه یا محسن بحقّ الحسن و الحسین، و منک الاحسان.

اى خداى ستوده به حق محمّد ستوده (صلى الله علیه و آله و سلم) اى خداى ارجمند به حق (على علیه السّلام)، اى آفریدگار به حق فاطمه (علیها السّلام)، اى احسان‏ بخش به حق حسن و حسین (علیهما السّلام) و از تو است احسان.

روایت شماره 7 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها – هشدار دهنده بشر (یکی از نشانه های بزرگ خدا)

هشدار دهنده بشر طبق تفسیر آیه 35 سوره مدثر، عظمت و مقام و شأن حضرت زهرا سلام الله علیها آنقدر عظیم است که قرآن ایشان را با این عنوان معرفی کرده، و همین بس که ایشان از نشانه های بزرگ خدای متعال هستند

عنْ أَبِی جَعْفَرٍ(علیه السلام)قَالَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى: «إِنَّهَا لَإِحْدَى الْکُبَرِ * نَذِیرًا لِّلْبَشَر» قال: یعنی فاطمه(علیها السلام). سوره مدثر، آیه35 بحارالانوار، ج24، ص33، ح55

به درستی که آن یکی از [نشانه های] بزرگ است. هُشدار دهنده بشر است. امام باقر (علیه السلام) فرمودند:یکی از نشانه های بزرگ یعنی حضرت فاطمه (علیها السلام).

روایت شماره 8 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها – لقب قرآنی رسول الله (اولین لقب پیامبر صلی الله علیه و آله)

نام های حضرت محمد صلی الله علیه و آله در قرآن آمده است. ولی از تمام آن القاب پیامبر یک لقب بسیار حائز اهمیت است و از بارزترین اسماء و القاب پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است. که به عنوان لقب قرآنی رسول الله از آن یاد شده و در روایت زیر به لقب قرآنی رسول الله اشاره کرده است که خلایق با این نام ایشان را خطاب کنند.

آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی
عرصه ‌ی گیتی مجال همت او نیست

آمده مجموع در ظلال محمد(صلی الله علیه و آله)
روز قیامت نگر مجال محمد

الصادق(علیه السّلام): قالت فاطمه(علیها السّلام): لمّا نزلت: «لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَیْنَکُمْ کَدُعاءِ بَعْضِکُمْ بَعْضاً»هبت رسول اللّه(صلى اللّه علیه و آله و سلم)أن أقول له: یا أبه، فکنت أقول:یا رسول اللّه، فأعرض عنّی مرّه أو اثنتین أو ثلاثا، ثمّ أقبل علیّ فقال:یا فاطمه! إنّها لم تنزل فیک، و لا فی أهلک، و لا فی نسلک، أنت منّی و أنا منک؛إنّما نزلت فی أهل الجفاء و الغلظه من قریش أصحاب البذخ و الکبر؛ قولی: یا أبه، فإنّها أحیى للقلب، و أرضى للربّ. سوره نور، آیه63 زندگانى حضرت زهرا علیها السلام(ترجمه جلد 43 بحار الأنوار) ترجمه روحانى، ص238

امام صادق (علیه السّلام) فرماید: حضرت فاطمه (علیها السّلام) می فرمود: هنگامى که آیه لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَیْنَکُمْ کَدُعاءِ بَعْضِکُمْ بَعْضاً نازل شد، من از اینکه به رسول خدا (صلّى الله علیه و آله و سلّم) پدر بگویم خوددارى می کردم و لذا ایشان را با عنوان «رسول الله» مخاطب قرار می دادم ولى ایشان سه مرتبه، در زمانى که او را با این عنوان مورد خطاب قرار می دادم.

از من اعراض نمود و دورى کرد و در دفعه بعد خطاب به من فرمود: اى فاطمه! این آیه در باره تو، و اهل خانه تو و نسلى که از تو باقى می ماند نازل نشده، زیرا تو از من و من از تو هستم، بلکه این آیه در باره ستمکاران و متکبّران قریش نازل شده و لذا تو همچنان مرا با لفظ «پدر» مورد خطاب قرار بده، زیرا قلب من به این کلمه خشنود می گردد و زنده می شود، و خداوند نیز آن را بیشتر دوست می دارد.

روایت شماره 9 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها – ابرار در سوره انسان (ابرار بودن اهل‌ بیت علیهم السلام)

پاداش نیکوکاران در قیامت بهترین پاداش هاست. و همانطور که خدای متعال در سوره انسان وصف حال نیکوکاران و ابرار را بیان نموده است. و منظور از ابرار اهل بیت علیهم السلام هستند. که یکی از اَبرار حضرت زهرا سلام الله علیهاست.

 بِرّ؛ یعنی احسان، و‌ تحقّق آن چنین است که آدمی کار خود‌ را نیکو کند و کار نیک را برای نیک بودن آن یا از این‌ رو که خیر دیگران در آن است، انجام ‌دهد، نه برای پاداش یا تشکّر.

ابرار، واﮊه‌ ای است عربی به معنی نیکان و نیکوکاران اهل مرتبه عالی ایمان، دارای منزلتی برتر از اولوا الالباب (خردمندان) و نازل‌تر از مقرّبان که چندین‌ بار در قرآن «کریم آمده و از این طریق در عرف متوصفه و اهل سیر و سلوک نیز راه یافته است.

مفسّران قرآن؛ در معنای اَبرار، تعریف‌ ها یا تعبیر های گوناگونی دارند؛ مانند اینکه گفته‌ اند: اَبرار؛ کسانی‌ اند که طاعت خدا را به طور کامل به جای آورند و او را از خود خشنود سازند و از گناهان بپرهیزند. برخی از اوصاف اَبرار (نیکوکاران) در قرآن عبارت است از: ایمان به مبدأ و معاد، ایمان به رسالت پیامبران و کتاب‌ های آسمانی، صداقت، اقامه نماز و …

حضرت زهرا سلام الله علیها یکی از ابرار

انَّ الابرارَ یَشرَبونَ. سوره انسان، آیه 5 عوالم العلوم ، ج 11، ص 115

منظور از ابرار در این آیه امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها و امام حسن و امام حسین علیهما السلام می باشد.

روایت شماره 10 مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها – پیامبر اکرم و بخشش فدک به حضرت فاطمه سلام الله علیها

حضرت فاطمه سلام الله علیها مالک فدک

فات ذالقربی حقه. جعل فدک لفاطمه بامر الله. سوره اسراء، آیه26 عوالم العلوم، ج11، ص106

با توجه به آیه شریفه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از جانب خداوند مامور گشت تا فدک را به حضرت زهرا سلام الله علیها دهد.

برای مطالعه شماره های بعدی مقاله فضائل فاطمی قرآن کلیک نمایید.